- Uszkodzony banknot wymienisz w banku lub w NBP, jeśli nominał jest rozpoznawalny, a największy spójny fragment ma ≥45% powierzchni.
- Największa korzyść: >75% w jednym fragmencie lub komplet ≤9 części tego samego banknotu = 100% wartości (stan na 06/11/2025 r.).
- Największe ryzyko: <45% pojedynczego spójnego fragmentu = odmowa; niewymienione znaki po 6 miesiącach od informacji o wyniku są niszczone.
- Najlepszy pierwszy krok: zabezpiecz banknot w koszulce, nie czyść chemicznie, zgłoś się do najbliższego banku; przy spaleniu lub tuszu IBNS idź do oddziału NBP.
Uszkodzony banknot wymienisz bezpłatnie w banku lub w oddziale NBP, o ile spełnia kryteria procentowe i rozpoznawalności określone przez NBP. >75% powierzchni lub komplet ≤9 części daje 100% wypłaty, 45–75% daje 50%; <45% oznacza odmowę. Zastanawiasz się, czy Twoje uszkodzenie „przechodzi”? Oto praktyczne reguły, przykłady i gotowe kroki.
Warianty rozwiązań w skrócie – jakie masz opcje?
| Opcja | Kiedy wybrać | Zalety | Wady | Największe ryzyko |
|---|---|---|---|---|
| Wymiana w banku komercyjnym | Naddarcia, zabrudzenia, podklejenia; nominał czytelny | Blisko i szybko, bez wymogu bycia klientem | Trudne przypadki są wysyłane do NBP | Odmowa przy <45% jednego spójnego fragmentu |
| Oddział okręgowy NBP | Spalenie, tusz IBNS (Intelligent Banknote Neutralization System), wiele części | Decyzja emitenta, pełne reguły 100%/50% | Bywa dłuższy czas oceny | Odmowa przy <45% jednego fragmentu |
| Wysyłka do Centrali NBP | Chcesz załatwić zdalnie; łączna wartość do 2000 zł | Przelew na konto, potwierdzenie wyniku | Wymogi formalne, logistyka przesyłki | Niekompletny wniosek = opóźnienie |
Tabela porównuje trzy ścieżki: bank, oddział NBP i wysyłkę do Centrali; wskazuje kiedy, zalety, wady, ryzyka.
Rekomendacja warunkowa: gdy uszkodzenie jest umiarkowane i nominał czytelny, zacznij od banku; przy spaleniu, IBNS lub wielu częściach wybierz oddział NBP lub wysyłkę do Centrali.
Jakie uszkodzenia banknotu kwalifikują go do wymiany w banku?
W skrócie: bank wymieni banknot naddarty, podklejony, zabrudzony lub odbarwiony, gdy nominał jest rozpoznawalny, a największy spójny fragment ma ≥45% powierzchni.
Kasjer ocenia jeden największy ciągły fragment konkretnego banknotu, nie łączy części z różnych egzemplarzy. Gdy ocena jest prosta, wymiana następuje od ręki. Jeśli są wątpliwości co do procentu, kompletności lub autentyczności, bank przyjmuje banknot do procedury i przekazuje do NBP wraz z wnioskiem. To wygodne dla Ciebie, bo nie musisz samodzielnie szukać oddziału NBP, a wynik otrzymasz informacyjnie.
Gdzie dokładnie można wymienić uszkodzony lub zużyty banknot złotówkowy?
W skrócie: w kasie dowolnego banku w Polsce, w oddziałach okręgowych NBP lub korespondencyjnie w Centrali NBP (łączna wartość do 2000 zł dla osób fizycznych).
Najwygodniej zacząć od najbliższego banku, nawet jeśli nie jesteś klientem. W sprawach złożonych idź do NBP. W trybie korespondencyjnym dołącz właściwy wniosek i bezpiecznie spakuj materiał.
- Wniosek osoby fizycznej – wymiana zużytych/uszkodzonych znaków pieniężnych (PDF):
pobierz ze strony NBP. - Adres wysyłki: NBP, Departament Emisyjno-Skarbcowy (DES), ul. Świętokrzyska 11/21, 00-919 Warszawa (dopisek: „DES – wymiana”).
Czy każdy bank komercyjny ma obowiązek bezpłatnie wymienić zniszczone pieniądze?
W skrócie: tak, banki przyjmują złotowe znaki spełniające zasady NBP bez prowizji i bez wymogu posiadania rachunku; w razie wątpliwości muszą przyjąć je do procedury i przekazać do NBP.
Dzięki temu nie zostajesz odesłany „z kwitkiem”. Bank sporządza wniosek i zabezpiecza materiał, a po rozstrzygnięciu NBP informuje Cię o wyniku. To oszczędza czas i minimalizuje ryzyko błędnej oceny przy ladzie.
Jakie są zasady wymiany banknotów w oddziale Narodowego Banku Polskiego (NBP)?
W skrócie: NBP stosuje jednolite reguły: 100%/50%/odmowa dla banknotów oraz analogiczne zasady dla monet, prowadzi identyfikację i przechowuje niewymienione znaki przez 6 miesięcy od informacji o wyniku.
Do NBP kierujesz sprawy trudne: spalenie, tusz IBNS, wiele części, wątpliwości co do autentyczności. Informację o wyniku NBP przekazuje w terminie 14 dni od dnia wymiany. Masz 6 miesięcy na żądanie zwrotu niewymienionych znaków, potem są niszczone. Wypłaty w trybie korespondencyjnym trafiają na wskazany rachunek.
Kiedy za uszkodzony banknot otrzymam 100% jego wartośći, a kiedy tylko 50%?
W skrócie: 100% – gdy >75% w jednym fragmencie lub komplet ≤9 części tego samego banknotu; 50% – gdy 45–75% w jednym fragmencie; odmowa – gdy <45% jednego fragmentu.
Przykład liczbowy: masz 100 zł z ubytkiem ok. 20% w jednym kawałku – otrzymasz 100 zł. Jeśli ubytek to ok. 40% (zostaje 60%), wypłata wyniesie 50 zł. Gdy największy spójny fragment ma poniżej 45%, brak podstaw do wymiany.
Co zrobić, jeśli banknot jest rozerwany na wiele części lub brakuje jego fragmentu?
W skrócie: zbierz wszystkie części jednego banknotu, nie mieszaj z innymi; komplet ≤9 części lub fragment >75% daje szansę na 100%.
Gdy części jest więcej niż 9, decyduje procent największego spójnego fragmentu. Fragmenty z różnych banknotów ocenia się oddzielnie. Zabezpiecz elementy w koszulce i poproś w banku o przyjęcie do procedury albo idź do NBP – to ogranicza ryzyko dalszych uszkodzeń w transporcie.
Jak wygląda procedura wymiany banknotu, który jest spalony, silnie poplamiony lub odbarwiony?
W skrócie: nie czyść, nie odrywaj nadpalonych brzegów; zabezpiecz i przekaż do banku lub oddziału NBP z krótkim opisem zdarzenia.
NBP przeprowadzi ocenę i wypłaci środki zgodnie z progami. Przy sprawach o wyższej wartości albo wątpliwościach dotyczących pochodzenia NBP może wymagać podstawowych danych identyfikacyjnych. Z praktyki: materiały z tuszem IBNS kieruj od razu do NBP, to przyspiesza rozstrzygnięcie.
Gdzie można wymienić uszkodzone banknoty walut obcych, na przykład euro lub dolary?
W skrócie: NBP nie wymienia walut obcych, a banki w Polsce nie mają obowiązku ich przyjmowania; w sprawie obcych walut decydują zasady emitenta danej waluty.
W praktyce część podmiotów komercyjnych (wybrane banki, kantory, firmy numizmatyczne) skupuje uszkodzone lub wycofane banknoty obce na indywidualnych warunkach, zwykle z dyskontem od nominału. Zadzwoń przed wizytą, poproś o wycenę wstępną na podstawie zdjęć i opisu uszkodzeń, sprawdź dokument potwierdzający zakup/skup.
Czy uszkodzone lub zużyte monety również podlegają wymianie i na jakich zasadach?
W skrócie: tak, monety złotowe podlegają wymianie; dla monet dwuelementowych komplet rdzeń+pierścień = 100%, jeden element = 50%, uszkodzenia przemysłowe skutkują odmową.
Monety stalowe z korozją są wymienialne, jeśli cechy są rozpoznawalne. Zdeformowane mechanicznie (cięcie, zatarcie wzoru) mogą zostać uznane za uszkodzone przemysłowo, co kończy się odmową. Przynieś je w woreczkach z opisem nominału i liczby sztuk, to skraca obsługę.
Ryzyka i czerwone flagi
- <45% jednego fragmentu, objaw: drobne skrawki bez spójnego kawałka, konsekwencja: odmowa.
- Uszkodzenie przemysłowe monet, objaw: pofalowanie, cięcie, zatarcie wzoru, konsekwencja: odmowa.
- Podejrzenie fałszerstwa/preparowania, objaw: nietypowy papier, brak zabezpieczeń, konsekwencja: wstrzymanie wypłaty do wyniku ekspertyzy NBP.
Checklista – krok po kroku
- Zabezpiecz banknot/monety: koszulka/koperta, bez czyszczenia chemicznego, opisz nominał i liczbę sztuk.
- Oszacuj próg: jeśli największy fragment ma ≥45%, idź do banku; przy spaleniu/IBNS lub >9 częściach – oddział NBP.
- W banku poproś o przyjęcie do wymiany lub przekazanie do NBP wraz z wnioskiem; zostaw e-mail do kontaktu o wyniku.
- Tryb korespondencyjny (osoba fizyczna): do 2000 zł łącznej wartości – dołącz wniosek z NBP, zapakuj bezpiecznie, nadaj na adres DES z dopiskiem „wymiana”.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
W banku przy prostych uszkodzeniach; przy spaleniu, tuszu IBNS i wielu częściach idź do oddziału NBP lub skorzystaj z wysyłki do Centrali.
>75% w jednym fragmencie lub komplet ≤9 części tego samego banknotu = 100%; 45–75% w jednym fragmencie = 50%.
Nie, banki przyjmują złotowe znaki do wymiany bez prowizji i bez wymogu posiadania rachunku; gdy są wątpliwości, przekazują do NBP.
Nie czyść i nie odrywaj brzegów, zabezpiecz, dołącz opis i przekaż do banku lub oddziału NBP; rozstrzygnięcie i wypłata zgodnie z regułami NBP.
Do 9 części jednego banknotu uznawane jest za komplet. Powyżej 9 decyduje procent największego spójnego fragmentu.
Nie. W Polsce to usługa fakultatywna podmiotów komercyjnych, często z dyskontem; skontaktuj się z placówką przed wizytą.
Komplet rdzeń + pierścień = 100%; jeden element = 50%; uszkodzenia przemysłowe monet powodują odmowę.
Słowniczek pojęć
Źródła
Stan na: 06/11/2025 r.
- NBP, Wymiana zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych, 06/11/2025 r.
- NBP, Tekst jednolity zarządzenia nr 31/2013, Dz. Urz. NBP 2024, poz. 6, 19/09/2024 r.
- NBP, Zarządzenie nr 9/2024 zmieniające zasady wymiany, Dz. Urz. NBP 2024, poz. 2, 09/04/2024 r.
Aktualizacja artykułu: 06 listopada 2025 r.
Autor: Jacek Grudniewski
Ekspert ds. produktów finansowych oraz pasjonat rynku nieruchomości
Kontakt przez LinkedIn:
https://www.linkedin.com/in/jacekgrudniewski/
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny oraz nie stanowi porady finansowej, prawnej ani rekomendacji inwestycyjnej. Decyzje podejmujesz na własne ryzyko, treści nie uwzględniają Twojej indywidualnej sytuacji. Artykuł może zawierać linki afiliacyjne.
